در حدیث شریف روایت شده است:
«اِستَفْتِ قَلْبَکَ فَاِنَّ القَلْبَ خَیْرُ المُفْتِی»
هرگاه برایت مسئله‌ای پیش آمد از دلت بپرس چرا که «دل» بهترین مفتی است.

معمولاً دل انسان صاف است و به راحتی گواهی می‌دهد که امر در حال انجام، درست است یا اشتباه.

بعضی مواقع پیش می‌آید که شخص با دیگری در نزاع است که مثلاً این شئ از من است در حالی که دلش خوب می‌داند که حق با او نیست و چون دنباله‌رو خواهشات خود است چه بسا با کمک یک وکیل به صورت رسمی برنده‌ی آن نزاع هم شود، امّا بعد از پیروزی در جدال، دل وی هم چنان او را ملامت می‌کند و می‌گوید: ای بدبخت! حق دیگری را خوردی و بر او ظلم نمودی در حالی که بر حق نبودی.

اگر انسان همیشه متوجّه دل خود باشد تمام غم و غصّه‌های دنیا تمام خواهد شد و بر هیچ‌کس، کوچک‌ترین ظلمی نخواهد شد، امّا افسوس که حرف کجاست و عمل کجاست!

شخصی در مسئله‌ای از علماء و مفتیان استفسار می‌کند امّا جوابی را دریافت می‌کند که مطابق میلش نیست، سپس صورت مسئله را تغییر می‌دهد و آن را نزد مفتی دیگری می‌فرستد، از قضای روزگار این بار هم جواب باب دلش نگشته است، سپس برای مرتبه‌ی سوّم آن را نزد دیگری می‌فرستد و مطابق خواسته‌اش جواب می‌گیرد و بر آن عمل می‌کند! آیا این عمل بر شریعت است؟! آیا این شخص تابع شریعت است؟! یا تابع نفس خویش است؟!

همه دوست دارند امور شرعی مطابق خواسته‌ی ایشان باشد! به همین خاطر اگر کسی دوست دارد واقعاً تابع شریعت باشد قبل از استفتا از مفتیان مربوطه، اوّل از دل خودش بپرسد و از او فتوا بگیرد، چراکه دل انسان، راستگو و شفاف است و مشوره و فتوای اشتباه نمی‌دهد.

برگرفته از کتاب به سوی آرامش از آثار حکیم الامت مولانا اشرف‌علی تهانوی رحمه الله

♦️ آب مروارید نوعی بیماری چشمی است که با حائل شدن پرده در جلوی چشم در بینایی اختلال به وجود آورده و کم‌کم باعث نابینایی می‌گردد؛ چشم دل نیز گهگاهی دچار عارضه‌ی آب مروارید می‌شود. تاریکیِ گناهان، چشم دل را می‌پوشاند و سبب می‌شود تا شخص بدون هیچ پروایی نمازهای خویش را قضا کند، یا این که خیلی راحت «دروغ» بگوید، حال آن که در حدیث شریف روایت شده هنگامی که انسان دروغ می‌گوید از دهانش چنان بوی بد و ناخوشایندی بیرون می‌شود که فرشته دو میل از او دور می‌شود، امّا افسوس که انسان متوجّه آن نمی‌شود.

روایت شده آن زمینی که انسان بر روی آن گناه می‌کند، در درگاه رب العزّت می‌نالد و می‌گوید: ای الله! به من اجازه بدهید تا این بنده‌ی نافرمان را ببلعم؛ افسوس که انسان در گناه است و پروایی ندارد.

♦️ همان‌طوری که انسان به خاطر عارضه‌ی آب مروارید به پزشک مراجعه می‌کند، برای درمان آب مروارید چشم دل هم باید نزد «اهل الله» برود؛ آن‌جاست که بینایی چشم دل بازگشته و عارضه درمان می‌شود و با یک جرقه، در زندگی وی، انقلاب به پا می‌شود. بسیار افرادی را دیدیم که بر اثر مصاحبت با «اهل الله» زندگی‌شان متحوّل شد.

کوئی اندازه کرسکتا ہے اس کے زور بازو کا
نگاه مرد مومن سے بدل جاتی ہیں تقدیریں

♦️ آیا کسی می‌تواند زور بازوی او را بسنجد؟! از نگاه مرد مومن، تقدیرها عوض می‌شود.

💫 بعضی اوقات افرادِ حیران و سرگردان برای دیدار «اهل الله» می‌آیند و با یک نظر ایشان دنیای دل آنها دگرگون می‌شود.

📌 برگرفته از کتاب به سوی آرامش از آثار حکیم الامت مولانا اشرف علی تهانوی رحمه الله

خداوند تبارک و تعالی در قرآن عظیم‌ الشأن ارشاد می‌فرماید:

ان الله اشتری من المؤمنین انفسهم و‌اموالهم بان لهم الجنة (توبه)
هرآینه خداوند از مؤمنان جان‌ها و مال‌هایشان را خریده است به این که بهشت برایشان باشد

خداوند بهشت را «قیمت نفس» قرار داده است، امّا مشاهده‌ جمال خویش را «قیمت دل» قرار داده است! لذا هر انسانی که دل خود را وقف او تعالی نماید، در فردای قیامت، خداوند دیدار خود را نصیب وی می‌گرداند.

وجوه یومئذ ناضرة الی ربها ناظرة(قيامه)
در آن روز صورت‌هايي شاداب و مسرور هستند که به پروردگارشان نظاره می‌کنند

در حدیث شریف روایت شده است: در فردای قیامت افرادی هستند که ایستاده و به طرف ذات لایتناهی می‌نگرند و شادمان می‌گردند و خداوند نیز به ایشان می‌نگرد و خوش می‌شود. بسیار خوش اقبال هستند این افراد که در صحرای محشر در بهترین حالت ممکن، ایستاده هستند.

خداوند بهشت و جهنّم را آفرید و نگهبانانی را بر آن گماشت؛ کعبه، خانه‌ی خویش را نیز آفرید و آن را هم تحت تکفّل و سرپرستی عدّه‌ای قرار داد، امّا هنگامی که دل را آفرید، خود در آن جای گرفته و آن را سپرد دیگری ننمود؛ اوست مالک دل‌ها هر طور بخواهد آن را می‌چرخاند،

گویا دل انسان مسلمان همانند غنچه‌ای است که اگر بشکفد، الله تعالی از آن جلوه می‌نماید؛

لذا بر همه‌ ما الزامی است که تمام امور خود را از او بخواهیم و همیشه دعا نموده و فریاد بزنیم «یا ربّ کریم» دل ما را همیشه در بین دو انگشت بلاکیف خود به بهترین صورت ممکن بچرخان تا بتوانیم از محبّت کامل تو در تمام زندگی بهرهٔ وافر ببریم.

بیداری دل منوط به ذکر خداوند است هر کسی که به ذکر خداوند مشغول باشد، دلش بیدار می‌ماند؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ارشاد می‌فرمایند: مثال کسانی که خداوند را ذکر کرده و کسانی که او تعالی را ذکر نمی‌کنند به مانند انسان زنده و مرده است؛ اگر انسانی از ذکر و یاد خداوند غافل گردد، بدانید که خواب غفلت بر دلش طاری گشته است.

ای دل غافل چه خوش خوابیده‌ای
گوئیا از خویشتن رنجیده‌ای

یکدمی از خواب غفلت سر بدار
با تعقّـل بین وضـع روزگار

خواب خرگـوشی بنه بیدار باش
گرگها بین در کمین هوشیار باش

تیز کرده بهر جـانت نیش‌ها
تا به بیند جسمت از آن ریش‌ها

دشمنی سهل است بر جانت کنند
بلکه قصد دین و ایمانت کنند

گر بخواهی باشی زینها در امان
کن توکّل بر خـداوند جهـان

ما سوای اللّه را ز قلبت دور کن
این دلت بایاد حق معمور کن

گر بخواهی باشی جانا در امان
کن عبادت بر خداوندگار جهان

حافظت باشد در این دهر دنی
در امانی از عدو و رهزنی

باشی اندر روز محشر سرفراز
راضی از تو آن کریم کارساز

آتش دوزخ شود بهرت حرام
در بهشت جاودان سازی مقام

باش انسان به فکر خویشتن
بس بود اندر کمین‌ها اهرمن

در زبان عربی به دل «قلب» می‌گویند و خودِ قلب را بدین جهت قلب می‌گویند چون همیشه در حال تپیدن است؛ بسا اوقات پیش می‌آید که به یک‌مرتبه «دل» تغییر حالت داده و شاهراه هدایت را رها و سر از ویرانه‌های ضلالت در می‌آورد! به همین خاطر پیامبر اکرم (ص) این دعا را به امّت خویش تعلیم فرموده‌اند:

«یَا مُقَلِّبَ القُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ»
ای گردانندهٔ دل‌ها، دلم را بر دینت استوار گردان.

برگرفته از کتاب به سوی آرامش از آثار حکیم الامت مولانا اشرف‌علی تهانوی رحمة الله علیه

https://t.me/mulanafeghhi

💫 خداوند تبارک و تعالی ایمان را برای اصلاح قلب قرار داده به همین منظور، محلّ ایمان را در قلب نهاده است؛ حتّی محبّت الله و رسول اکرم در قلب قرار دارد.

💫 از جوشش این محبّت‌هاست که اعمال شکل می‌گیرد؛ تمام تحریک‌ها نیز در دل است و این تحریک‌ها مسبّب فعالیّت انسان می‌گردد. ابتدا ایمان وارد قلب شده، جای گرفته و رشد می‌کند، سپس تاثیرات آن بر سایر اعضای بدن محسوس می‌گردد. بعد از آن دست، پا، گوش، چشم و سایر اعضاء مؤمن شده و هیچ کاری را بر خلاف شریعت انجام نمی‌دهند.

💫 امّا اگر خدای ناکرده بی‌ایمانی و بی‌اعتقادی در دل رسوخ پیدا کند، تمام اعضا و جوارح حتّی مغز انسان «بی‌ایمان» می‌شود! به همین ترتیب نیّت خراب شده و مغز به چیزهایی فکر می‌کند که مطابق خواهشات نفسانی بوده و با شریعت در تضاد است؛ امّا اگر کسی به ندای درون قلبش گوش فرا دهد، خواه ناخواه به طرف دعوت انبیاء کشیده شده و نور ایمان در قلبش روشن می‌شود.

💫 از آن جایی که قلب همانند ظرف پاکی می‌ماند، ایمان سریع در آن نفوذ کرده و رخنه می‌کند و بالتّبع اعمال انسان نیز متأثّر می‌گردد. اگر در دل خوشی و سرور باشد آثار آن پر واضح بر چهره نمایان می‌گردد و شخص بیننده از درون انسان مطّلع می‌شود، «چهره» انعکاس درون است و بیننده به راحتی می‌تواند حدس بزند که این خوشی یا ناخوشی مستور بر چهره، واقعی است یا خیر!

💫 سرچشمه‌ی خوشی، ناخوشی، محبّت و دشمنی در دل است، اگر دل درست شود تمام امور مربوط به او نیز درست می‌شود و اگر دل خراب باشد اثرات مخرّب آن حتماً بر اعضا طاری می‌گردد.

📝 برگرفته از کتاب به سوی آرامش از آثار حکیم الامت مولانا اشرف‌علی تهانوی رحمه الله

انسان از کجا متوجّه شود که دلش بیمار است؟
حافظ ابن قیّم رح چهار مورد را به عنوان تشخیص بیماری دل بیان می‌کند که عبارتند:

♦️ اوّلین نشانه

⚡️ هنگامی که انسان، امور فانی را بر امور باقی ترجیح می‌دهد، نشان‌گر این است که دلش بیمار شده است! مثلاً زندگی دنیایی خویش را به بهترین شکل ممکن می‌سازد، امّا از ساختن «خانه‌ی آخرت» خود غافل است! دنبال کسب «عزّت دنیا» هست امّا به فکر عزّت و ذلّت آخرت نیست، یا این ‌که دنبال آسایش و رفاه دنیوی است امّا نسبت به عذاب آخرت بی‌پروا هست.

♦️ دوّمین نشانه

⚡️ هنگامی که انسان، گریه و زاری در پیشگاه رب العزّت را ترک کرد، بداند که دلش سخت بیمار شده است؛ گاهی انسان با چشم، گریه می‌کند، گاهی هم با دل، امّا گریه‌ی دل به مراتب از گریه‌ی چشم بهتر است. گریه‌ی ندامت فقط منحصر به خروج اشک از چشم نیست، بلکه افرادی وجود دارند که کوچک‌ترین اشکی از چشمان‌شان سرازیر نمی‌شود امّا دل‌شان همیشه گریان است. این گریه‌ی دل هست که قبول بارگاه لایزال شده و سبب گشایش دروازه‌های قبولی «توبه» می‌گردد، بهرحال برای «قبولیت توبه» نیاز به گریه است، چه با دل باشد، چه با چشم، چه هر دو.

♦️ سوّمین نشانه

⚡️ سوّمین نشانه‌ی تباهی دل، آرزو و تمنّای «دیدار مخلوق» است، بدون این‌ که آرزوی دیدار پروردگار رب العزت را داشته باشد! اگر چنین حالتی دارد، بداند که دلش مرده است. افراد زیادی هستند که مدّت‌ها در انتظار و چشم به راه کسی هستند امّا هیچ‌گاه به ملاقات با ذات باری تعالی فکر نکرده‌اند.

♦️ چهارمین نشانه

⚡️ هنگامی که نفس انسان از یاد خداوند گریزان و مشتاق به ارتباط داشتن با مخلوق باشد، نشانه‌ی «تباهی دل» وی است؛ این زمانی است که انسان از تسبیح و تصوّر باری تعالی احساس آرامش ننماید و نشستن بر مصلا برایش گران باشد. یک قانون کلی را بدانید، اگر می‌خواهید تعلّق یک بنده را با خدایش بسنجید، کافی است بر نشستن در مصلایش دقّت کنید؛ کسی که ذاکر و از یاد خداوند خرسند است، چنان بر مصلایش می‌نشیند، گویا یک کودک در آغوش مادرش با اطمینان و امنیت کامل نشسته است و هر کسی که دلش ویران باشد، نشستن بر مصلا برایش ناخوشایند است! به محض این‌ که سلام می‌دهد، مسجد را ترک می‌کند، گویا دلش هنوز برای آمدن به مسجد آماده نشده است.

📌 برگرفته از کتاب به سوی آرامش از آثار حکیم الامت مولانا اشرف علی تهانوی رحمه الله صفحه ۲۴

🌼در حدیث شریف روایت شده است هنگامی که مرگ انسان نزدیک می‌شود، فرشتگان قبض روح بر بالین انسان حاضر شده و مشغول خارج کردن روح می‌گردند؛ دست و پا و سایر اعضاء را بو می‌کشند تا بوی ایمان را بیابند اگر در دل «ایمان» باشد، دست و پاها بر اثر آن معطّر می‌شود.

❤مرکز خوشبویی «دل» است❤

و عطر آن به سایر اعضاء می‌رسد، همانند باغ یا گلی که منبع خوشبویی است و عطر خوش آن نه تنها بر لباس و تن عابر سرایت می‌کند بلکه به ذریعه باد در ‌محیط نیز پخش شده و ممکن است تا دور دست‌ها هم برسد.

🌼 بهرحال منظور این است که دل، اصل انسان و انسانیت است که باید درست شود و اوّلین گام اصلاح آن «پذیرفتن ایمان» است. ایمان در قلب است امّا اثر آن بر سایر اعضاء و جوارح آشکار می‌گردد.

💚قلب محل ایمان و اعضاء محل اسلام💚

🌼از آن جایی که ایمان مخفی و پوشیده است پس جایگاه آن در «دل» می‌باشد و اسلام که متعلّق به ظاهر و اعمال ظاهری است جایگاهش در اعضاء و جوارح ظاهری انسان است، اگر شما نماز می‌خوانید با دست و پای خود نماز می‌خوانید و بیننده، ظاهر شما را می‌بیند که در حال نماز خواندن هستید امّا در حقیقت نماز شما برگرفته از باور و ایمانی است که منشأ آن از دل‌تان سرچشمه می‌گیرد؛ اگر محبّت و ارادت به خداوند تعالی در دل‌تان پیدا نمی‌شد، آیا نماز می‌خواندید؟! پر واضح است که در اصل، «دل» خواننده‌ی نماز است و اعضای ظاهری صورت عمل آن را شکل می‌دهند.

💜محل ایمان دل است💜

و هرگاه که اثر آن بر دست و پا ظاهر شود، اسلام شکل می‌گیرد؛ به همین خاطر ایمان «پوشیده» و اسلام «ظاهر» است.

🌼 در حدیث شریف روایت شده است:

💙«اَلاِیمَانُ سِرٌّ وَالاِسلامُ عَلانِیَةٌ»💙

❤ایمان مخفی (و برای دل) است و اسلام آشکار (و برای اعضای ظاهر) است❤

همان شئ مخفی هنگامی که پوشیده است، نامش «ایمان» است و اگر ظاهر و اثر آن در اعضاء و جوارح مشاهده شود نامش «اسلام» می‌گردد.

💜اگر خواهی که گردی بنده‌ خاص
💜مهیّا شو برای صدق و اخلاص

💙برو خود را زِ راه خویش برگیر
💙به هر لحظه درآ ایمان ز سرگیر

🧡به باطن نفس ما چـون هست کافر
🧡مشو راضی به دین اسلام ظاهر

💚زِ نو هر لحظه ایمان تازه گـردان
💚مسلمان شو مسلمان شو مسلمان

📝 برگرفته از کتاب » به سوی آرامش » از آثار » حکیم الامت مولانا اشرف‌علی تهانوی رحمه الله » مترجم » عبدالمنان پناه » صفحه ۳۲