تـــصـــوف و عـــرفـــان

هارون الرشید به بهلول گفت:
می خواهی که وجه معاش تو را متکفل شوم و مایحتاج تو را از خزانه مقرر سازم تا از فکر آن آسوده شوی؟
بهلول گفت:
اگر سه عیب در این کار نبود،
راضی می شدم؛
اول آنکه تو نمی دانی به چه محتاجم،
تا آن را از برای من مهیا سازی.
دوم اینکه نمی دانی چه وقت احتیاج دارم تا در آن وقت، وجه را بپردازی.
سوم آنکه نمی دانی چقدر احتیاج دارم تا همان مقدار بدهی.
ولی خداوند تبارک و تعالی که متکفل است این هر سه را می داند آنچه را محتاجم ،وقتی که لازم است و به قدری که احتیاج دارم می رساند.
ولی با این تفاوت که تو در مقابل پرداخت این وجه، با کوچکترین خطایی ممکن است مرا مورد خشم و غضب خود قرار دهی!

[أَرِحْ نَفْسَكَ مِنَ التَّدْبيرِ. فَما قامَ بِهِ غَيرُكَ عَنْكَ لا تَقُمْ بهِ لِنَفْسِكَ] یعنی آرام کن خود را از تدبیر معاش زیرا که آن مقدار تکفل و تدبیر که رب‌تعالی برای حصول معاش تو بر ذمه کرم خود کرده است تو آن مقدار تدبیر برای خود کردن نمی‌توانی تدبیر خلق برای حصول امور دنیوی بطریق انهماک و اعتقاد حقانیت آن مذموم است که حق تعالی متکفل رزق است و بنده مامور تبعید است، آری تدبیر به‌جهت تعبد کردن منافی این حکم نیست مطلب آنکه تدبیر را خادم تقدیر باید دانست، نه تقدیر را خادم تدبیر که تقدیر فعل خالق و تدبیر کار مخلوق است، و این فرموده شیخ منافی استعمال اسباب نیست بلکه مقصود از آن ترک اعتماد بر تدبیر خود و تفویض امور به او تعالی کردن است. از بزرگی پرسیدند “ما ترید”؟ گفت: “ارید ان لا ارید”. عارفی آن را شنید و گفت این شخص باز هم اراده را نگذاشت “والعارف من لا ارادة له” ای عزیز بنده عاجز چه تدبیر می‌تواند که تدبیر او مبنی بر وهم و خیال است و تدبیری که مالکش در حق او سنجیده مبنی بر علم و حکمت است غلامان ظاهری از تدبیر خورد و نوش و مسکن و ملبس خود فارغ‌اند می‌گویند که مولایم میدهد مولایش که غلام حقیقی پروردگار است اعتماد بر وعده صادقه او تعالی “ و ما من دابة فی الارض الا علی الله رزقها” نمی‌تواند نمود شب و روز در غم آن میکاهد. انا لله و انا الیه راجعون. شرح حکمت چهارم

#الحکم‌العطائیة تصنیف شیخ‌العارفین، امام‌المحققین ترجمان‌الواصلین ابوالفضل تاج‌الدین احمد بن محمد بن عبدالکریم‌بن عطاءالله السکندري المصري المالکي الشاذلي رحمة الله علیه رحمة واسعة

✍ولی‌الله رفیعی_ گلستان

🔹روز عاشورا در آموزه‌های اسلامی از جایگاه بسیار بالا و والایی برخوردار است. پیشینهٔ عظمت و جایگاه بلند عاشورا، ریشه در آفرینش آسمان‌ها و زمین دارد و وابسته به هیچ رخداد تاریخی نیست، بلْ رخدادهای تاریخ مفتخر و مدیون این روز بزرگ‌اند.

✔️از این‌که بگذریم در فضایل این روز بزرگ، روایتی از رسول‌خدا صلی‌الله علیه وآله وسلم با این مضمون آمده است:

«مَنْ وَسَّعَ عَلى عَيالِهِ يَوْمَ عاشُوراء لَمْ يَزَلْ فِي سَعَةٍ سائِرَ سَنَتِهٖ»؛ هرکس بر اهل و عیالش در روز عاشورا خوب انفاق کند، طول سال در توانگری خواهد بود.

🔹اگرچه دربارهٔ سند این حدیث کلام است و برخی از محدثان آن را ضعیف گفته‌اند اما امام مناوی رحمه‌الله در 'فیض‌القدیر' می‌نویسد:

صحابی بزرگوار حضرت جابربن‌عبدالله رضی‌الله ‌عنه فرموده است:

''جَرَّبناهُ فَوَجَدناهُ صَحِيحاً''؛ این عمل را تجربه کردیم و درستش یافتیم.

و امام سفیان‌بن‌عُيَينه می‌فرماید: ''جَرَّبناه خَمسِين أو سِتِّين سَنة''؛ پنجاه یا شصت سال این عمل را تجربه کردیم.

و امام ابن حبيب مالكی‌ می‌سراید:

قال الرسول صلاة الله تشمله

قولا وَجَدنا عَليه الحَقَّ والنُّورا

مَن باتَ في لَيلِ عاشوراء ذا سعة

يَكُن بِعيشته في الحول مَجبورا

🔹امام مناوی رحمه‌الله در پایان این سروده می‌نویسد:

"فَهذا مِن هذا الإمامِ الجَليل يَدُلّ عَلى أنَّ لِلحَدِيث أصْلاً"؛ این سخن سترگ از چنین امام بزرگی، دلالت بر درستی و اصالت حدیث دارد.

✔️افزون بر این فقیهان و امامان مطرح چهارمذهب بر مستحب‌بودن فراخی‌نمودن در نفقه بر اهل‌وعیال در این روز اتفاق دارند؛

🔹چنان‌که علامه صاوی #مالکی در حاشیهٔ 'الشرح الصغیر' و علامه بهوتی #حنبلی در شرح 'منتهى الإرادات' می‌نویسند:

"وَيَنْدُبُ فِي عاشُوراء التَّوسِعة عَلى الأهْلِ والأقارِبِ"؛

وسعت و فراخی‌نمودن بر خانواده و خویشاوندان در عاشورا مستحب است.

🔹افزون بر این سليمان الجمل در حاشیه‌ای که بر کتاب 'فتح الوهاب' اثر زكريا انصاری #شافعی دارد می‌نویسد: "...فَإن لَمْ يَجِدْ شَيئاً فَلْيُوَسِّع خُلُقَه ويَكُفَّ عَنْ ظُلمِه"؛ اگر چیزی برای خرج کردن بر اهل و عیال و خویشاوندان و فقیران در روز عاشورا نیافت، با آنان خوش برخورد کند و دست از ستم بازدارد.

🔹علامه ابن عابدين #حنفی نیز در رَدُّ المُحتار می‌نویسد:

"نَعَم حَدِيثُ التَّوسِعة ثابِتٌ صَحِيحٌ كما قال الحافظ السيوطي في الدُّرَر..."؛ حدیث توسعه ثابت و صحیح است. والله أعلم.

✔️هرگز از یاد و خاطرم نمی‌رود، روزی که استاد فرهیخته حضرت مولانا مفتی محمدرفیع عثمانی دامت‌معالیهم در درس صحیح مسلم فرمود:

«بنده سال‌هاست که این حدیث را تجربه کرده‌ام و در روز عاشورا به نفقهٔ خانواده و خویشاوندانم می‌افزایم حتی هر سال شهریهٔ استادان، کارکنان و طلاب دارالعلوم کراچی را در همین روز اضافه می‌کنم _‌والحمدلله‌_ برکات و آثارش را به چشم سر دیده‌ام.»

منقول