تـــصـــوف و عـــرفـــان

📜 در صدر اسلام:

در زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم و دوران خلفای راشدین، هیچ نوع لباس رسمی یا مخصوصی برای علما یا بزرگان دین وجود نداشت. لباس مردم ساده و مشابه بود. تفاوت‌ها بیشتر بر پایه‌ی تقوا، علم و رفتار بود، نه لباس.

---

🕌 لباس اصحاب پیامبر و علما:

1. لباس عمومی مردم عرب حجاز:

ردا (عبا) و قمیص (پیراهن بلند تا زیر زانو) رایج بود.

عمامه رایج‌ترین پوشش سر بود، چه برای عوام، چه خواص.

2. لباس پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم:

بسیار ساده و گاه وصله‌دار بود.

ایشان گاهی عمامه سیاه، گاهی سفید می‌پوشیدند.

از لباس‌های خارجی (مثل لباده‌ی یمنی) هم استفاده می‌کردند.

3. لباس علما و زهاد:

در همان چارچوب عرف جامعه، لباس ساده‌تر و تمیزتر می‌پوشیدند.

بعضی مثل ابن‌مسعود یا عبدالله بن عمر به شدت ساده‌پوش بودند و از تجمل پرهیز می‌کردند.

---

📖 در عصر تابعین و تبع تابعین:

لباس علما هنوز رسمی نشده بود، ولی وقار و سادگی در آن مشهود بود.

در برخی بلاد (مثلاً خراسان، کوفه یا مصر) به مرور تشخیص علما از لباس ممکن‌تر شد، ولی نه به‌صورت یونیفرم رسمی.

ابوحنیفه (تابعی) لباس‌های تمیز و خوش‌دوخت می‌پوشید ولی ساده، بی‌زرق‌وبرق.

در دوره بنی‌عباس، لباس‌های خاص (مثل لباس قاضی، خطیب، یا قاری) کم‌کم پدید آمد.

---

🎓 پس لباس عالم دینی چه وقت خاص شد؟

در قرون بعد، مثلاً قرن ۴ به بعد، لباس علما شکل خاص‌تری گرفت.

عبا، عمامه، جبّه، و دستار تبدیل به نشانه‌های اهل علم شد.

این تمایز بیشتر برای احترام و تشخیص بود، نه برای برتری‌طلبی.

---

⚖️ در اسلام معیار برتری؟

> پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند:

«إِنَّ اللّهَ لاَ يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَأَمْوَالِكُمْ، وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ» (مسلم)

یعنی خداوند به لباس و ظاهر و مال نگاه نمی‌کنه، بلکه به دل و عمل آدم‌ها نگاه می‌کنه.

---

🧵 نتیجه نهایی:

در صدر اسلام:

لباس علما ساده و مردمی بود.

هیچ لباس خاص و رسمی‌ای وجود نداشت.

تقوا و علم، عامل تمایز بود، نه ظاهر.

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند:

"من تواضع لله رفعه الله"

"هر کس برای خدا تواضع کند خداوند متعال بلندش می کند "

تواضع این نیست که پیش مردم کمر و گردن خم کنی بلکه این کار ذلت است، می تواند سر و گردنت پیش مردم بلند باشد اما دریایی از تواضع در دلت موج زند.

اصولا تواضع حقیقی از شناخت و معرفت خداوند متعال و ذوب شدن در مقابل ذات مقدس وی سرچشمه می گیرد.

هر کس عظمت خدا را بیشتر بشناسد تواضع بیشتری خواهد داشت.

من هیچ نمی دانم، من کم ترینم، من خاک پا هستم و جملاتی از این دست تواضع نيست بلکه تعارفات و بازی با کلمات هستند،و به ریا کاری و تظاهر نزدیک تر است تا تواضع.

تواضع حقیقی سیر سالک را تبدیل به طیر می کند،

و سبب بارش های شدید فیوضات عالم بالا می گردد.

قانون این است که هر چه زمین پست تر باشد، آب بیشتری به سویش سرازیر می گردد و در مورد جلب رحمت الهی نیز این قانون کاملا صدق می کند.

عارف کاملی که به شهود و معرفت کامل دست یافته است، ممکن نیست که دچار ریا و خودبینی شود،

چراکه عارف کامل وجود خویش را از هر خیر و خوبی خالی می بیند و هر چه خیر و خوبی در خود می بیند از جانب خداوند متعال می بیند و می داند.

به طور مثال:

در اتاقی کاملا تاریک نشسته اید، بلند می شوید و کلید را می زنید، ناگهان اتاق روشن می شود شما یقینا می دانید که نوری که اتاق را روشن ساخت، در اثر برق و لامپ است و اتاق از خود نوری ندارد

و اگر کسی بگوید، نور از خود اتاق است شما او را دیوانه می پندارید.

عارفان کامل نيز اینگونه اند که وجود خود را تاریک و معدوم می بینند و هر چه از خیر و خوبی در خود می یابند به یقین می دانند که از جانب خداست،

به همین دليل هیچگاه در مقابل تمجید مردم دستپاچه نمی شوند،و گرفتار عجب و تکبر نمی گردند،

بلکه تواضع ایشان در مقابل خداوند متعال بیشتر می گردد.

امام غزالی رحمه الله می گوید:تا زمانی که شخص به این مرتبه نرسیده از دست عجب و ریا به طور کامل خلاص نمی شود.

گولِ من کُن خویش را و غِرّه شو

آفتابی را رها کُن ذَرّه شو

بر دَرَم ساکن شو و بی‌خانه باش

دَعویِ شمعی مَکُن پروانه باش

📚مثنوی مولانا رومی رحمه الله

شرح:دست از زرنگی بردار، خود را گول و ساده کن.

دست از تلاشهای آزمندانه بردار،

مثل ذره متواضع شو،

ادعای من بودن و هستی مکن.

حصار "من" را رها کن و گدای بی خانهٔ آستان من، یعنی "خدا "، باش،

آنگاه عزت و شکوه را در من ببین، نه در خانهٔ پوشالی و نمایشی "خود".

◾️غیبت و سخن چینی و عیب‌بینی و دروغ و تحقیرِ مردم حرام است، همه را به تعظیم پیش آمدن، و خود را خاک ناچیز دیدن، و حضرت حق را سبحانه حاضر داشتن، و از عذاب خدا ترسیدن، و گناهان خود را مانند کوه بر سر خود یافتن، و ترسان و لرزان بودن که فردا چه پیش خواهد آمد، و با خلق خدا بتواضع و تعظیم پیش آمدن، و حقوق خود بخشیدن و حقوق غير ادا نمودن، این است طریق دوستان خدا سبحانه، یکدم غافل نبودن و بانکسار و شکست و خاکساری و درد و غم محبت زیستن. صبر و قناعت و توکل و رضا و تسلیم.

بیت: 

دل مردان دین پر درد باید/ از حسرت رنگشان پر زرد باید

📚مکاتیب، حضرت شاه عبدالله دهلوی مشهور به شاه غلام علی نقشبندی‌مجددی از بزرگان سلسله نقشبندیه متوفی۱۲۴۰ھ.ق دهلی

https://t.me/mulanafeghhi

♡جلسه مثنوی معنوی♡
○حضرت مولانا محمدبهزاد فقهی دامت برکاتهم○
موضوع: از ادعای فروتنی تا حقیقت آن
◇تهیه شده در موسسه الابرار◇

انبوه دانه های بارورشده از سَرو بزرگ فرو ریختند، مانند بارانی از دانه که رقص کنان، از بلندای سَرو بر خاک نازل شدند. چه هبوط زیبایی!

سرو بزرگ، وجودش را به همۀ دانه ها بخشید بی آنکه چیزی از او کاسته شود. این کار هر دورۀ اوست.

و اینک ماییم این دانه ها؛ در انتظارِ شدنی مرموز، پیچ و تاب خوران بر چمنزاران... و آنگاه نورِ زیبا، آن شاهدِ جاودانی، از لابلای شاخ و برگ سرو بزرگ، تابید و با نوای نوازشگرش به دانه ها گفت: اینک این شمائید شما! تا ببینیم عملکرد شما چگونه است و چه می شوید!؟

رقص، سکون شد. سکوت همه جا را فرا گرفت…
دانه ای سکوت را شکست و مغرورانه گفت: ما همه سرویم سَروِ بزرگ!
دانه ای دیگر گفت: بله پدرمان را ببینید! ما چون اوئیم!
دانۀ دیگر گفت: ما نیز سر بر آسمان خواهیم نهاد و به ابرها فرمان خواهیم داد!

و آنگاه جمعی دانۀ مغرور و سر مست، یکصدا فریاد برآوردند: آری ما هر کدام یک سَروِ بزرگیم! و جز این نیست!

نورِ زیبا چرخی زد و از لابلای شاخه ای دیگر تابید و مهربانانه گفت: آری فرزندانِ دانه دانه ام؛ قابلیت سَروِ بزرگ در تک تک شما نهاده شده است اما تا سَروِ بزرگ، فاصله ای از زمین تا آسمان است!

دانه ای فریاد زد و گفت: ما این فاصله را می پیماییم. ما سَروِ بزرگیم!
باز جمع بانگ برآوردند: آری ما سَروِ بزرگیم! راه هر چه باشد می پیماییم!

نورِ زیبا بار دیگر با متانت نگاهشان کرد و با صدای آسمانی اش گفت: عزیزانم! طی این مسافت، با رفتن نیست. رفتن، شما را به جایی نمی رساند! راهی است برای نرفتن!

دانه ای بی حوصله به دیگر دانه ها گفت: او چه می گوید! انگار نوری دیوانه است! راهِ نرفتن کدام است؟! دانه ای دیگر گفت: شاید هم شاعر است!

نورِ زیبا صبورانه گفت: عزیزانم، راه با مرگ شما آغاز می شود. تا نمیرید، سَروِ بزرگ نخواهید شد. تا به زیر خاک نروید، سَروِ بزرگ رؤیایی بیش نیست.

دانه ای هیجان زده گفت: بمیریم؟! نیامده حرف از مرگ میزند!
دانه ای دیگر گفت: او چه می گوید؟! ما تازه متولد شده ایم! تازه رقص کنان به زمین رسیده ایم!
دانه ای دیگر با خشم گفت: روی تان را از این نور بگردانید! این نار است! شیطان است!

نورِ زیبا با متانت از لابلای برگهای شاخۀ دیگر تابید و گفت: عزیزانم! تا نمیرید زنده نخواهید شد، پا نخواهید گرفت، قامت نخواهید یافت، به بار نخواهید نشست. و این یک سنت دیرینه است و در این سنت، تغییری نیست. تا از این ذهنِ من سازِ خود، دست نکشید سَروِ بزرگ جز رؤیایی بیش نخواهد بود.

عزیزانم! تا غروب چیزی نمانده! اگر با نسیم روح افزایی که می وزد به موقع خود را به زیر شیارهای خاک نرسانید و در گور نشوید، فرصت سَرو شدن را از کف داده اید و در عین حال، بد فرجامی را پیشاپیش برای خود رقم زده اید. زیرا توفانی بزرگ در راه است! توفان کوبنده و بر باد دهنده شما را می پراکند، غذای ملخان و موران می شوید، یا در مرداب فرو خواهید افتاد می گندید و قابلیت تان، فرصت سَرو شدن تان بر باد می رود!

عزیزانم! موتِ اختیاری، اختیار کنید! موتِ اختیاری دست شستن از ذهن تاریک اندیش است. چشم شستن از قضاوتهاست. دل شستن از آرزوهاست. پا شستن از اقدام هاست. “بی خواهش” شوید آنگاه سَروِ بزرگ از آن شماست. بمیرید قبل از آنکه بمیرید.

دانه ای پرخاشگرایانه با غضب گفت: نه! ما نمی خواهیم بمیریم! ما آرزوهای بزرگ در سر داریم! تازه آمده ایم!
بانگ پشت بانگ، شلوغی پشت شلوغی و باز تفرقه و باز فرقه فرقه شدن… پس به نور پشت کردند...

در میان شلوغی، دانه ای رو به دوستانش کرد و گفت این یک هشدار است. هشدارمان دادند. توفانی بنیان کن در راه است. بیایید به روزنۀ موت فرو رویم. چراکه بی هدایت نور، کار سامان نمی گیرد. ذهن، راه نجات را نمی داند ما را به جایی نرسانده، نمی رساند و نخواهد رساند. نور راست گفت این کار با موت حاصل شدنی است… به شیار می رویم. به حفره وارد میشویم. این فرصتی نیست که ده باره و صد باره باز آید. خود را به کلام نور می سپاریم و با اولین نسیم روح، آگاهانه به موت سلام می کنیم. بی آرزو میشویم، “تسلیم محض”. بی خواسته می شویم و اینگونه ذهن را متوقف می کنیم. و اینگونه از دروازۀ موت می گذریم.

… و شد. همه جا تاریک شد. سیاهِ سیاه!
«شما را در تاریکی های سه گانه می آفریند»
آبی چکیدن گرفت. از آن آب مبارک

و سَروِ بزرگ در دوره ای دیگر به دانه های دیگر گفت: آنگاه که از خاک بر آمدم و جوانه زدم، دگر دانه نبودم… سبز گشتم… بر ساقۀ خویش ایستادم… سَرو شدم... برخاستم و چون نگاه کردم، دانه های بسیاری را تکه تکه در دهان موران دیدم… چون نگاه کردم، بِرکِه، مملو از دانه های گندیده بود.
آن دانه های مغرور حماقت پیشه، بیم دادن ها آگاه کردن ها را به هیچ انگاشتند و جز تمسخر کاری نداشتند…