«تصوف» وسیله‌ی دستیابی به «خشوع»
✍️ حضرت شیخ التفسیر و الحدیث علامه بزرگ مولانا محمد عمر سربازی رحمه‌الله:
در جلسه‌ای نشسته بودیم که شخصی از من پرسید: «هدف از تصوف چیست؟ و چرا باید به آن روی آورد؟ و اصلا چه ضرورتی افتاده که مردم باید به تصوف روی آورند؟
در همان جلسه به او پاسخ دادم چون اولیا متوجه شده‌اند که «خشوع» دارد از دست می‌رود. برای حفظ آن به «تصوف» ضرورت افتاد و به آن روی آوردند.»
برای او توضیح دادم که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود‌‌اند «خشوع» اولین نعمتی است که از امت من سلب می‌شود.
اولیا در زمان بعد از صحابه و تابعین رضی الله عنهم احساس کردند که این نعمت رو به تنزل است و کم کم دارد ناپدید می‌شود.
آنان برای حفظ و به دست آوردن آن وسیله‌ای درست کردند که همان توجه کامل به تزکیه‌ی نفس بود.
آنان این وسیله را از همین آیاتی که هم اکنون مورد بحث و مذاکره‌ی ما هستند و آیات مشابه دیگر اخذ کردند؛ چه، از آن‌ها معلوم می‌گردد با تزکیه‌ی نفس می‌توان «خشوع» را به دست آورد و حس نمود.
این همان چیزی است که در اصطلاح «قرآن»، «تزکیه» و «خشیت» و در اصطلاح حدیث «احسان»نام دارد. در حدیث در تعریف آن آمده است
«أن تعبد الله كانك تراه، فإن لم تكن تراه فإنه يراك»
و بعدها صوفیان آن را «تصوف» و «عرفان» نام گذاشتند؛ «ولا مناقشة في الإصطلاحات».
📚منبع: تفسیر تبیین الفرقان جلد ۲۰ ص ۲۶۸