تــــــصــــــوف و عــــــرفــــــان 🤍

شب یلدا از منظر شرع

✍ (مولانا) شمس الحق فقهی 

رسول خدا صلی الله علیه وسلم در روایتی به پیروی امت شان از آداب و رسوم جاهلیت خبر داده و فرمودند که وجب به وجب رسوم آنان را اجرا می کنید، به گونه ای که اگر آنان در سوراخ سوسمار هم داخل شوند شما نیز داخل می شوید. 

این تمثیل از جانب ایشان اشاره به این مطلب دارد که امت فلسفه این رسوم را ندانسته و فقط کورکورانه از آن پیروی می کنند. 

امروز اگر از آنانی که این رسم یلدا را با هیاهو و شادی برگزار می کنند فلسفه کارشان را سوال کنید ،هیچ منطق سلیم و گفتمان معقولی ندارند. 

جواب آنان فقط این است که همه انجام می دهند ! یک رسم ملی و باستانی است ! و... 

در حالی که این رسم با یک منش جاهلی و معتقدات کفرآمیز در طول تاریخ بوده و احترام گذاشتن به چنین رسمی چه بسا که به ایمان و اعتقاد ما خلل ایجاد کند ، بطور نمونه مشابهت با اهل کفر و اعتقاد داشتن آنان به شومی این شب در حالی که از منظر شرع هیچ روزی شوم نیست و اعتقاد به ظهور یکی از پیامبران باستانی و پیروی رسوم زرتشتیان وآتش افروختن و...که هیچ جایگاهی در اسلام نداشته و با اعتقاد یک مسلمان مغایرت دارد. 

پیرامون این شب در متون تاریخی چنین آمده 

شب یلدا» که به عنوان یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان مطرح بوده به‌صورت رسمی در تقویم ایرانیان باستان از سال ۵۰۲ قبل از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه یافت.

چله و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. 
مردم ملاحظه می‌کردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکشند. 

مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی - هند و اروپایی، دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آن را شب زایش خورشید (مهر) نامیده و آن را آغاز سال قرار دادند کریسمس مسیحیان نیز ریشه در همین اعتقاد دارد. 

در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا، واژه «سَرِدَ» (Sareda) یا «سردَ» (Saredha) که مفهوم «سال» را افاده می‌کند، خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است. 

در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌است: گویند آن شب به‌غایت شوم و نامبارک می‌باشد . 

تاریکی نماینده اهریمن بود و چون در طولانی‌ترین شب سال، تاریکی اهریمنی بیشتر می‌پاید، این شب برای ایرانیان نحس بود و چون فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند، مردم گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو به سر می‌آوردند و سفره ای ویژه می‌گستردند، هرآنچه میوه تازه فصل که نگاهداری شده بود و میوه‌های خشک در سفره می‌نهادند. سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد. 

شب یلدا را شب میلاد خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ هم می‌دانند. دربارهٔ آن دو روایت عمده رایج است. اول آنکه در این شب مهر، میترا یا آن‌چنان‌که در اوستا و نوشته‌های پادشاهان هخامنشی آمده، میثرَه (Mithra) به جهان بازمی‌گردد. او که از ایزدان باستانی هند و ایرانی است ساعات روز را طولانی کرده و در نتیجه برتری خورشید پدیدار می‌شود. 

آئین مهرپرستی یا آئین مهر برپایه پرستش میترا در دوران پیش از آئین زرتشت شکل گرفته‌است و در اروپا به آئین میتراییسم هم گفته می‌شود.
بعضی پژوهشگران هم بر این باورند که در شب یلدا، پیامبری زاده می‌شود: «در سال ۵۱ پادشاهی اشکانیان که مصادف است با سال ۱۹۶ میلادی، پیامبری در شب یلدا زاده می‌شود. او را دو دولفین از آب بیرون می‌آورند، چه آنکه براساس آئین مهر، آب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده‌است. 

در هردو روایت، شب یلدا شب تولد مهر است و این بازمانده از آداب مهری است که در شرق مدیترانه به‌طور وسیعی رایج بوده و آثارش از جمله در معابد مهری باقی‌مانده در پالمیرا در اردن فعلی دیده می‌شود. 

لذا بر عموم مسلمانان لازم است که برای صیانت از ایمان خویش از این رسم جاهلی و مشابهت با آنان پرهیز کنند